Arbobalans: kosten werkgerelateerd ziekteverzuim blijven stijgen, ruim helft psychosociale arbeidsbelasting

De Arbobalans verschijnt eens in de vier jaar en geeft inzicht in de kwaliteit van werk en werkgerelateerde gezondheid in Nederland. Deze editie kijkt naar de periode 2015 tot 2023.

Kwaliteit van arbeid blijft stabiel

Veel aspecten van de kwaliteit van arbeid zijn in de periode 2015-2023 grotendeels stabiel gebleven. Zo is vergeleken met 2015 in 2023 bij zowel werknemers (43% vs. 37%) als bij zzp’ers (41% vs. 38%) het aandeel met fysiek belastend werk afgenomen. Daarnaast is er bij werknemers een licht dalende trend in stressvol werk - de combinatie van hoge taakeisen en lage autonomie - van 18% in 2015 naar 15% in 2023. Tegelijkertijd stijgt het aandeel werkenden met langdurig beeldschermwerk (6 uur of meer per dag) iets. Bij werknemers groeide dit van 37% in 2015 naar 44% in 2023, en bij zzp’ers van 23% in 2015 naar 28% in 2023.

Verzuim stijgt

Steeds meer werknemers melden zich ziek. In 2023 werd door 51% van de werknemers verzuimd, terwijl dit in 2015 nog 45% was. Ook is het aantal verzuimdagen onder werknemers gestegen van gemiddeld 7 dagen in 2015 naar 8,2 in 2023. Vooral in de sectoren gezondheidszorg, ICT en onderwijs komt ziekteverzuim vaker voor. In elk van deze sectoren heeft bijna 60% van de werknemers in 2023 verzuimd. Rond een derde daarvan geeft aan dat hun verzuim (deels) door het werk kwam (ICT 19%, onderwijs 28% en zorg 27%).

Kosten loondoorbetaling nemen toe

De kosten voor werkgevers van loondoorbetaling door (deels) werkgerelateerd ziekteverzuim zijn gestegen van 5,1 miljard euro in 2015 naar 8,3 miljard euro in 2023. (zie figuur 1). De oorzaak van deze stijging komt grotendeels doordat de lonen hoger zijn, er meer werknemers zijn en langere ziekteperiodes. Meer dan de helft (€ 4,9 miljard) van de kosten in 2023 zijn toe te wijzen aan verzuim door psychosociale arbeidsbelasting zoals werkdruk en ongewenste omgangsvormen. Als mensen zich ziek melden door psychische klachten, overspannenheid of een burn-out, blijven ze namelijk gemiddeld het langst thuis: zo’n 63 werkdagen. In 75% van de gevallen geven de werknemers aan dat dit (deels) door het werk komt.

Ervaren gezondheid afgenomen, burn-out gerelateerde klachten toegenomen

In 2023 ervaarde 21% van de werknemers en 17% van de zzp’ers een minder goede gezondheid, vergeleken met respectievelijk 17% en 16% in 2015. Daarnaast zien we bij werknemers dat het aandeel met burn-outklachten is toegenomen van 13% in 2015 naar 19% in 2023. Zzp'ers rapporteren over het algemeen een betere gezondheid en minder burn-outklachten dan werknemers. Wel zijn de burn-outklachten onder zzp’ers de afgelopen jaren gestegen van 7% in 2015 tot 11% in 2023. Vooral de sectoren gezondheidszorg (22%), industrie (23%) en onderwijs (21%) kennen een relatief hoog percentage van werknemers die aangeven een verminderde gezondheid te ervaren. Ook de ICT (17%), de zakelijke dienstverlening (19%) en het openbaar bestuur (20%) horen hier bij.

Het percentage werknemers met chronische aandoeningen blijft al jaren ongeveer gelijk en betreft ongeveer 36%. Het percentage dat aangeeft dat deze aandoening (deels) een gevolg is van het werk is iets gedaald ten opzichte van 2022. In 2023 geeft 6% aan dat de aan¬doening hoofdzakelijk en 16% deels een gevolg is van het werk.

De Arbobalans wordt op verzoek van ministerie SZW eens in de vier jaar door TNO samengesteld, in samenwerking met het CBS, RIVM en het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. De Arbobalans geeft een overzicht van de kwaliteit van de arbeid en werkgerelateerde gezondheid in Nederland en de ontwikkelingen hierin. Naast kerncijfers over arbeidsomstandigheden, rapporteert de Arbobalans informatie over ziekteverzuim, arbeidsongevallen en beroepsziekten van zzp’ers en werknemers met een vaste of flexibele arbeidsrelatie. De Arbobalans 2024 richt zich op 2023 (NEA en ZEA) en 2024 (WEA) met trends vanaf 2015.