Samen innoveren, in ecosystemen en met medewerkers, vergroot het succes en de productiviteit

TNO-onderzoeker Geuskens signaleert een zorgwekkende trend: bedrijven groeien steeds verder uit elkaar op het gebied van productiviteit. “Productiviteit wordt steeds meer gedreven door immateriële investeringen - software, data en investeringen in mensen en organisatie. Bedrijven die daarop investeren, zijn productiever en worden de winnaars. Dat gat wordt steeds groter. Hoe verder je achteropraakt, hoe dunner je marges worden, en hoe minder je kunt investeren in digitalisering, AI-toepassingen en mensen.”

Vooral het mkb komt hierdoor terecht in een precaire positie. “Om te innoveren heb je geschoolde mensen en investeringsruimte nodig, maar zónder innovatie kun je je personeelsproblemen niet oplossen en heb je misschien ook minder middelen. Hoe doorbreek je die cyclus? Dat is de vraag.”

Leren door te doen

De sleutel tot succes ligt volgens Geuskens vooral in samenwerkingsverbanden. “Bedrijven die deelnemen aan regionale ecosystemen kunnen effectiever innoveren. Zo'n ecosysteem, vaak gefaciliteerd door een innovatiehub of een regionaal initiatief, helpt je door de informatiejungle te navigeren. Zo maak je op een laagdrempelige manier kennis met ontwikkelingen op de markt en met partijen waarmee je mogelijk kunt samenwerken.”

De voordelen van een ecosystembenadering zijn vervolgens substantieel, terwijl de initiële investering beperkt blijft. “Na die netwerkfase kan het uitproberen van een specifieke technologie of werkwijze volgen”, ziet Geuskens.

Ecosysteem: hoe dan?

Wat is in een ecosysteem nodig om (MKB-) bedrijven, hun opdrachtgevers en andere partijen tegelijkertijd steeds een stap verder te brengen in het innovatieproces? Om deze vraag te beantwoorden werkt TNO samen met verschillende (regionale) partners aan een schaalbare ecosysteemaanpak die innovatie adoptie versnelt. Bijvoorbeeld in de bouw (Sharebouw&Techniek) en in de zorg (Sharecare). “TNO heeft hierin de rol van orchestrator, innovatiepartner en evaluatiepartner.”

“In de bouwsector werkt TNO samen met 5 regionale ecosystemen verspreid over het land. De regionale ecosystemen gebruiken dezelfde aanpak, uiteraard op maat voor hun regionale context en behoeften. Het eerste werkzame element in deze aanpak is een krachtig en divers netwerk. We zien dit als het fundament. Hier delen partijen kennis en worden vragen opgehaald.”

“Ten tweede vormen innovatietrajecten het vliegwiel. Er wordt gezamenlijk geëxperimenteerd in de praktijk en informeel geleerd, en nieuwe inzichten stromen terug naar het bredere netwerk. Ten derde zorgt onderwijsinnovatie voor opschaling van nieuwe kennis naar huidige en toekomstige vakmensen. Labs blijken een belangrijk vierde element. Dit maakt het mogelijk om laagdrempelig innovaties te zien, uit te proberen en te ontwikkelen.”

Praktijkvoorbeeld: 3D-printing in de bouw

Dat zijn niet alleen mooie woorden, Geuskens maakt het liever praktisch. “Tijdens een innovatiediner van innovatiehub SPARK Campus deelde een bedrijf, ShapeService, hoe 3D-printing bouwbedrijven kan helpen om zowel circulair te bouwen als de productiviteit te verhogen. De partijen die bij het diner aanwezig waren bedachten vervolgens manieren waarop zij zélf 3D-printing kunnen toepassen. De ideeën liepen uiteen van kleine toepassingen naar volledige 3D-geprinte gevels.”

Om te leren werken met 3D-printing én de achterliggende technologie, werkten de partijen samen 1 idee uit. Ze ontwikkelden 3D-geprinte duurzame en geluiddempende omhulsels voor warmtepompen. De opbrengst is daardoor niet alleen een mooi product. “Belangrijker is dat door klein te beginnen, de partijen de mogelijkheden van 3D-printing leerden kennen, de juiste skills opdeden én leerden samenwerken”, ziet Geuskens.

Een deel van innovatie mislukt

Ondanks de voordelen van samenwerking wijst Geuskens ook op veelvoorkomende struikelblokken. “Een deel van je innovatieprojecten zal mislukken - dat hoort er nu eenmaal bij”, relativeert Geuskens. “In sommige gevallen is dat door een onduidelijke vraagstelling. Wat is de vraag achter de vraag? Te vaak wordt een oplossing bedacht voor iets dat niet het eigenlijke probleem is.”

Daarnaast signaleert TNO een mismatch tussen aanbod en behoefte. “Technologie sluit regelmatig onvoldoende aan bij organisatieprocessen en de behoeften van medewerkers.” Het aanbod van beschikbare innovaties vraagt dan een relatief grote investering om een oplossing passend te maken voor jouw situatie. Dat maakt het lastig voor mkb's. “Ook zien we, bijvoorbeeld in de zorg, veel puntoplossingen die moeilijk te integreren zijn met bestaande werkprocessen en technologieën. Kan de nieuwe technologie communiceren met wat je al hebt?”

Medewerkers als drijvende kracht

Innovatie valt of staat bij medewerkersparticipatie. “Wat wij zien bij succesvolle bedrijven is dat zij medewerkers van de werkvloer al betrekken of raadplegen vanaf de fase van het agenderen van een innovatie. Welke kansen zien zij? Deze medewerkers blijven betrokken tijdens het uitprobeerproces en dragen de nieuwe technologie of werkwijze later over aan collega's.”

Dit creëert volgens Geuskens een tweeledig voordeel. “Medewerkers zijn enthousiast over de innovatie omdat ze die op maat hebben kunnen maken, waarmee je draagvlak borgt. Daarnaast kunnen zij ervoor zorgen dat technologie, organisatieprocessen én de wensen en kennis van je eigen mensen goed op elkaar zijn afgestemd. Dit verhoogt niet alleen de productiviteit, maar ook hoe aantrekkelijk het werk wordt.”

Praktische aanbevelingen

Voor directies die direct willen starten met het verbeteren van hun innovatievermogen heeft Geuskens concrete adviezen. “Verzamel met je hele bedrijf en klanten waar exact de uitdagingen en kansen liggen. Kijk naar wat er speelt bij je concurrenten én welke innovaties er zijn - en verbind dat met elkaar. Hoe meer je de werkvloer hierbij betrekt, hoe beter je innovaties worden geadopteerd.”

Maar alleen de eigen werkvloer is niet genoeg, ziet Geuskens. “We moeten af van het idee dat je alles zelf moet doen - samen innoveren vermindert risico's én versnelt het leerproces. Door deel te nemen aan een ecosysteem kunnen zelfs bedrijven met beperkte middelen hun innovatiecapaciteit drastisch vergroten.”